Stankiewicz (Billewicz, Stankiewicz z Billewiczów) Michał Eustachy h. Mogiła (zm. 1680), ciwun ejragolski, podkomorzy żmudzki, poseł na sejmy. Był synem Adama Mikołaja, ciwuna twerskiego, pisarza ziemskiego żmudzkiego, i jego pierwszej żony Krystyny Aleksandry z Billewiczów, bratankiem Jana Mikołaja (zob.).
Prawdopodobnie S. podpisał ze Żmudzią elekcję Jana Kazimierza w r. 1648. Początkowo, wzorem innych członków rodziny należących do fakcji Wojnów, związał się z dworem królewskim; sprawował funkcję królewskiego dworzanina pokojowego. Zapewne w r. 1650 został łowczym kowieńskim. Na sejmiku relacyjnym w Rosieniach 16 IX 1652 obrano go poborcą żmudzkim pierwszej raty uchwalonego podatku (w wysokości 8 podymnych). Jako deputat ze Żmudzi uczestniczył w r. 1653 w pracach Tryb. Głównego Lit. Zapewne we wrześniu t.r. otrzymał urząd sędziego grodzkiego żmudzkiego (sprawował go do końca 1659) od nowego star. żmudzkiego Jerzego Karola Hlebowicza i prawdopodobnie związał się z obozem Radziwiłłów birżańskich. Aktywny w samorządzie szlacheckim Żmudzi, wielokrotnie reprezentował księstwo na zjazdach, sejmikach i w trybunałach. W r. 1654 na sejmiku relacyjnym został obrany poborcą pierwszej raty podatku uchwalonego na sejmie t.r. Dn. 19 IV 1655 wybrano go na posła na mającą się zacząć 10 V konwokację wileńską, a gdy król odwołał ten zjazd, posłował na sejm t.r. Zdał szlachcie sprawozdanie na sejmiku relacyjnym w Rosieniach 13 VII, był też na zjeździe pospolitego ruszenia 5–7 VIII. Podpisał wstępne warunki ugody zawartej przez szlachtę lit. z przedstawicielami króla szwedzkiego Karola X Gustawa w Kiejdanach 17 VIII oraz akt unii Litwy ze Szwecją z 20 X, lecz nie należał do grona jej aktywnych zwolenników. Wiosną 1657 stryj Jan Mikołaj scedował mu urząd ciwuna ejragolskiego. Dn. 13 VI r.n. uczestniczył S. w elekcji chorążego żmudzkiego w Rosieniach i został wybrany na poborcę uchwalonego wówczas podatku. Przewodniczył obradom sejmiku przedsejmowego w Rosieniach 24–25 II 1659. Przez trzy kwartały t.r. był towarzyszem chorągwi kozackiej Krzysztofa Odachowskiego, m.in. wziął udział w maju w zwycięskiej bitwie z armią szwedzką R. Douglasa pod Żydejkami. Stawił się na pospolitym ruszeniu szlachty żmudzkiej pod Płotelami, w czasie którego odbył się 24 VI sejmik relacyjny, uchwalający wsparcie dywizji oboźnego lit. Samuela Komorowskiego w walce ze Szwedami. Dn. 5 IX t.r. przewodniczył w Rosieniach obradom szlachty, która zjechała tu na pospolite ruszenie.
Utraciwszy z końcem r. 1659 urząd sędziego grodzkiego żmudzkiego przeszedł S. zapewne w tym czasie do fakcji Paców. Dn. 2 II 1660 obrany został jednym z dwu posłów wysłanych do dywizji wojska lit. pod wodzą Aleksandra Hilarego Połubińskiego z podziękowaniem za obronę kraju przed Szwedami i obietnicą poparcia żądań ekonomicznych. Na sejmiku relacyjnym w Rosieniach 9 VIII r.n. obrany został poborcą uchwalonego na sejmie podatku. Jako przedstawiciel króla przybył 10 IX 1661 do Rosień na zjazd szlachty, którą nakłonił do zgody na nadzwycz. podatek na utrzymanie wojska. Obecny był na sejmiku 30 IX t.r. pod Jaśwojniami w czasie zjazdu szlachty na pospolite ruszenie oraz na sejmiku gromnicznym 3 II 1662. W r.n. wybrany został na deputata żmudzkiego do Tryb. Głównego. W r. 1664 posłował ze Żmudzi na sejm. Przewodniczył sejmikowi w Rosieniach 4 II r.n., był też obecny na sejmiku przedsejmowym 19 II 1665. Na sejmiku 20–22 IV t.r. obrany został (może «in absentia») posłem na konwokację lit., zwołaną na 2 V do Białej (Radziwiłłowskiej), a gdy przeniesiono ją do Grodna, uczestniczył w jej obradach (3–18 VII); relację zdał na sejmiku w Rosieniach 13–14 VIII. Był na sejmiku przedsejmowym żmudzkim 28 IX 1666. Marszałkował sejmikowi przedsejmowemu w Rosieniach 7 II 1667, na którym wybrano go znowu na posła na sejm. W instrukcji umieścił wtedy żądanie anulowania dekretów skazujących, wydanych przez komisję skarbową wileńską, gdyż także jego, jako poborcę podatkowego, taki dekret dotyczył. Jesienią t.r. jako przedstawiciel Żmudzi uczestniczył w Wilnie w pracach komisji do zapłaty wojsku. Wziął udział w sejmiku w Rosieniach 25 VII 1668, który zdecydowanie opowiedział się przeciw abdykacji Jana Kazimierza, a następnie w sejmiku przedkonwokacyjnym 15–19 X t.r., na którym zawiązana została konfederacja ks. żmudzkiego; wszedł wówczas w skład sądu kapturowego. Na sejmiku relacyjnym w Rosieniach 15 I 1669 obrany został jednym z komisarzy do rady przy chorążym żmudzkim Janie Grużewskim na wypadek zwołania pospolitego ruszenia. Jako poseł żmudzki podpisał t.r. elekcję Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Uczestniczył w sejmiku przedsejmowym w Rosieniach 22 I 1670, w elekcji star. generalnego żmudzkiego 3 II t.r., w sejmiku przedsejmowym 29 VII i w zjeździe na pospolite ruszenie w Rosieniach 14–15 X.
Aktywność publiczna i użyteczność dla fakcji pacowskiej przyniosła S-owi awans na podkomorzego żmudzkiego. Jednak piastując już ten urząd, na początku czerwca 1671 na sejmiku w Kownie, podarł on publicznie uniwersał królewski na trzecie wici, co uczynił na przekór Pacom, podobno z namowy podkanclerzego Andrzeja Olszowskiego. Incydent ten nie zmienił nastawienia politycznego S-a, który potem zachował wierność Pacom już do końca życia. T.r. nie pojawił się na komisji skarbowej, by jako poborca żmudzki (od r. 1667) piętnastu stawek podymnego, rozliczyć wydatek prawie 15 tys. zł; w rezultacie został oskarżony o sprzeniewierzenie tej sumy i skazany na infamię oraz konfiskatę dóbr. Mimo to posłował znowu na sejm nadzwycz. 1672 r. i 27 V t.r. podpisał akt konfederacji zawiązanej przez reprezentantów Litwy w obronie króla Michała Korybuta. Dn. 9 V 1673 przewodniczył sejmikowi relacyjnemu w Rosieniach, a w l. 1674–6 sądom kapturowym żmudzkim. Reprezentując Żmudź, uczestniczył w sejmie elekcyjnym 1674 r. i podpisał elekcję Jana Sobieskiego. Na sesji 31 V t.r. domagał się umieszczenia w pactach conventach dwóch punktów: opisania domu królewskiego oraz przyrzeczenia spełnienia przez nowo wybranego króla obietnic poczynionych przez innych konkurentów do korony; w przypadku nieuwzględnienia tych żądań, groził zerwaniem obrad. Ponieważ posłowie zbagatelizowali głos S-a, zaprotestował on przeciw dalszym czynnościom sejmu i opuścił izbę poselską. Razem z protestującym również podstolim żmudzkim Wilhelmem Grotthusem, wyjechał z Warszawy. Następnego dnia rozpowszechniano pisemną manifestację obu, wyliczającą powody protestu. Mimo obietnicy stawienia się na obradach, złożonej hetmanowi w. lit. Michałowi Kazimierzowi Pacowi, S. wyjechał i znów «umknął» nocą, a w izbie pojawił się 3 VI t.r. tylko Grotthus. Sejm ominął protestację Żmudzinów uchwałą, że przedłożone do zaprzysiężenia zostaną pacta uzgodnione przed protestami, pozostałe zaś odłożone będą do koronacji. S. uczestniczył w sejmiku relacyjnym w Rosieniach 27 VI 1674. Na sejmiku przedkoronacyjnym w Rosieniach (31 XII 1675 – 3 I 1676), na którym doszło do wystąpień antykrólewskich, został wybrany na posła na sejm. Oponujący przeciw wyborowi podkomorzy dorpacki Konstanty Łukasz Szemiot został prawdopodobnie pobity. Na sejmie koronacyjnym 1676 r. zasiadaniu S-a w izbie poselskiej sprzeciwiło się kilku Żmudzinów (m.in. ponownie Szemiot). Posłom żmudzkim zarzucono obrazę majestatu na sejmiku przedsejmowym, co rozpatrywał sąd sejmowy, jednak król Jan III odstąpił od sądzenia. Sprawa wpłynęła ponownie przed sąd sejmowy na sejmie 1677 r.; król powołał wtedy komisję z senatu, która zdecydowała, że wszystkie akta i kondemnaty wydane przez strony konfliktu, w tym protestacja S-a i Grotthusa z sejmu elekcyjnego, mają być skasowane przez specjalną konstytucję sejmową. Dn. 10 VI 1677 uczestniczył S. w sejmiku relacyjnym (z limity) w Rosieniach, zaś 10 IX t.r. w elekcji podsędka. Na początku listopada przygotowywał w Rosieniach, podczas odbywających się tam roczków sądowych, akcję wysyłania poselstw od szlachty żmudzkiej, m.in. do króla, hetmana Paca i komisji skarbowej, z prośbą o utrzymanie wojska, dopóki nie minie niebezpieczeństwo szwedzkie. Wiązało się to z polityką hetmana, który przeciwstawiając się królewskim planom zdobycia Prus Książęcych, nie chciał dopuścić do przemarszu wojsk szwedzkich z Inflant przez Żmudź do Prus. S. wziął udział w zjeździe szlachty żmudzkiej 2–5 II 1678 w Rosieniach, gdzie uchwalono pospolite ruszenie przeciw Szwedom. Jako komisarz ze Żmudzi uczestniczył w czerwcu t.r. w Wilnie w pracach komisji do zapłaty wojsku, a w październiku znowu był w Rosieniach na zjeździe szlachty, na którym postanowiono wystąpić viritim przeciw Szwedom. W listopadzie jako pułkownik ks. żmudzkiego oczekiwał wraz ze szlachtą zebraną na pospolite ruszenie w obozie pod Płotelami na wkroczenie wojsk szwedzkich; nie doczekawszy się wroga szlachta rozjechała się, lecz postanowiła w każdej chwili zgromadzić się ponownie na wezwanie hetmana Paca. Na sejmiku relacyjnym w Rosieniach w czerwcu 1679 wybrany został S. do sądów skarbowych w sprawie windykacji zaległości podatkowych od r. 1670.
W r. 1650 posiadał S. królewszczyznę Gojdany (pow. korszewski na Żmudzi). Ojciec przekazał mu Polesin (pow. rosieński) i dobra ciwuństwa twerskiego (1663). Żona, Katarzyna z Chrzczonowiczów, wniosła mu Zanowicze (pow. oszmiański), a także Kniażyce, Sieńkowy i Rafałów (pow. orszański), które odziedziczyła wspólnie z Konstantym Pacem po Hołowczyńskich. Na dobrach orszańskich ciążyło 200 tys. zł długu, małżonkowie sprzedali je w r. 1671 Pacowi za 15 100 zł. W r. 1653 kupili Pezy (Peże) odłączone od Wysokiego Dworu (pow. rosieński) od Jana Karola Billewicza. W r.n. wzięli w zastaw Mokrzec (pow. oszmiański) od Chrzczonowiczów. W l. 1659–62 posiadali Korzyść z folwarkiem Peteszą (pow. wileński). S. miał też Piekieliszki Girkantyszki (pow. wileński), sprzedane w r. 1671, oraz poł. Bilewicz Rosień. S. zmarł wkrótce po 8 XI 1680.
Już w r. 1652 żonaty był S. z Katarzyną Chrzczonowiczówną (Krzczonowiczówną), córką Jana, podkomorzego parnawskiego, i Hanny z Hołowczyńskich. W r. 1683 sprzedała ona Pacowi Kozińce w pow. oszmiańskim. Pozostawił synów: Michała Adama, Leonarda Dominika, ciwuna pojurskiego, i Jozafata (Józefa) oraz córki: Barbarę Scholastykę, benedyktynkę w Kownie, Krystynę, Eleonorę, zamężną za Michałem Tołłoczką, a potem za Kazimierzem Stankiewiczem, i Annę Katarzynę, żonę Aleksandra Jerzego Puzyny, chorążego upickiego.
Boniecki, III 119; Niesiecki; – Elektorowie; Elektorów poczet; Wolff, Kniaziowie lit.-rus., s. 129–30; – Codello A., Hegemonia Paców na Litwie i ich wpływy w Rzeczypospolitej 1669–1674, „Studia Hist.” R. 13: 1970 z. 1 (48) s. 37; tenże, Litwa wobec polityki bałtyckiej Sobieskiego w latach 1675–1679, „Kwart. Hist.” R. 74: 1967 nr 1 s. 23, 26; Filipczak-Kocur A., Konfederacja litewska na nadzwyczajnym sejmie w 1672 roku, „Studia z dziej. państwa i prawa pol.” T. 5: 2000 s. 136; Šapoka A., Lietuva ir Lenkija po 1569 metų Liublino unijos, Kaunas 1938 s. 343–8; tenże, 1655 metų Kedainiu sutartis, arba svedai Lietuvoje 1655–1656 metais, Vilnius 1990; Wolff J., Pacowie, Pet. 1885; Woliński J., Epilog elekcji 1674 r., Rozpr. i spraw. z posiedzeń Wydz. Hist.-Filoz. AU, S. 2, T. 46: 1952 nr 5; – Akta ugody kiejdańskiej 1655 roku, Wyd. W. Konopczyński, K. Lepszy, „Ateneum Wil.” R. 10: 1935 s. 208; Akty Vil. Archeogr. Kom., IV 13–20; Metryka Litewska. Księga wpisów nr 131, Oprac. A. Rachuba, W. 2001; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. II nr 1527, 1546. 1547, 1658, Dz. V nr 4834 (list z 21 X 1664), nr 12610 (list z 16 IV 1667), nr 15004 (listy S-a), Dz. VII pudło 8, nr 55a s. 61–2, Dz. XXIII nr 128, 147, Zbiór Branickich z Suchej, nr 124/147 s. 456–62; AP w Gd.: rkp. 300, 29/258 s. 157–67; B. Czart.: rkp. 158 nr 162, rkp. 175 nr 67, rkp. 176 nr 24; B. Narod.: BOZ. rkp. 1809 k. 709v, 723–4; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 3343 k. 4, rkp. 6121 s. 14–19; B. Ossol.: rkp. 2998; Centralnyj gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: F. 389 (Metryka Lit.) nr 120 k. 35–6, nr 124 k. 256v, nr 133 k. 113–16, nr 143 k. 347v, F. 1603 op. 4 nr 3189 k. 4, nr 3329 k. 61, 231; Lietuvos nacionalinė Martyno Mažvydo biblioteka w Wil.: F. 130 nr 727 k. 140–3v, 157–9v, 218–19v, 236v.–7; Lietuvos valstybės istorijos archyvas w Wil.: S.A. 2 k. 27–30v, 213–14, S.A. 11 k. 9–12, 153v–6, S.A. 18/1 k. 283–4, S.A. 4725 k. 59, F. 716 ap. 2 nr 8 k. 163v; Nacional’naja biblioteka Rossiji w Pet.: F. 971 (Sobranije P. P. Dobrovskogo. Avtografy) nr 126 k. 27–31, nr 150 k. 59v, nr 311 k. 72; Vilniaus universiteto biblioteka w Wil.: F. 7 (Kauna żemes teismo knyga) nr 36/13790 k. 439n., (Traku pilies teismo knygai nr 5/5959 k. 2075v, nr 11/5965 k. 1631v (Upytes żemes teismo knyga) nr 27/15260 k. 464v, ŽP 14 vel 15/14467 k. 481–3, F. 7 ŽP 15 vel 15a/14468 k. 481 i nr 14, ŽP 16 vel 19/14471 k. 161–6, 313–16, ŽP 17 vel 20/14472 k. 109–10v, 216–17v, ŽP 18 vel 21/14473 k. 197v, 436, ŽP 19 vel 22/14474 k. 206–7, ŽP 20 vel 24/14476 k. 51–2v, 210– 11v, 294–5, ŽP 23 vel 27/14479 k. 13–25v, 33–4v, 168–80, 293–4v, ŽP 25 vel 28/14483, nr 69 i s. 81–88, ŽP 26 vel 29/14482 k. 73v, 76–82v, 260–3v, nr 9, 73, ŽP 28 vel 32/14484 k. 150–1, 302–3v, ŽP 29 vel 33/14485 k. 128, 247–8v, 261–2, 279–280v, 30–8, 372–3v, 498–9v, F. 7–34/14486 k. 515–16.
Andrzej Rachuba